కల్లూరి భాస్కరం

  ఋతుమతి యై పుత్రార్థము పతి గోరిన భార్యయందు బ్రతికూలుండై                                     ఋతువిఫలత్వము సేసిన యతనికి మరి భ్రూణహత్య యగు నండ్రు బుధుల్                                              -నన్నయ  (శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతం, ఆదిపర్వం, తృతీయాశ్వాసం) ఋతుమతి అయిన…

అసదృశయౌవనం బిది యనన్యధనం బగునొక్కొ! నాకు ని క్కుసుమ సముద్గమంబును నగోచర దుర్గమ దుర్గ వల్లరీ కుసుమ సముద్గమం బగునొకో! పతిలాభము లేమి జేసి; యొ ప్పెసగగ దేవయాని పతి నేమి తపం…

శర్మిష్టను కోరి దేవయానికి తాళి   నన్ను వివాహమై నహుషనందన! యీ లలితాంగి దొట్టి యీ కన్నియలందరున్ దివిజకన్యలతో నెన యైనవారు నీ కున్నతి బ్రీతి సేయగ నృపోత్తమ! వాసవు బోలి లీలతో…

  జలధి విలోల వీచి విలస త్కలకాంచి సమంచితావనీ తలవహనక్షమం బయిన దక్షిణహస్తమునన్ దదున్నమ ద్గళదురుఘర్మవారికణ కమ్ర కరాబ్జము వట్టి నూతిలో వెలువడ గోమలిం దిగిచె విశ్రుతకీర్తి యయాతి ప్రీతితోన్                                                -నన్నయ…

  నీవును బ్రహ్మచారివి, వినీతుడ, వేనును కన్యకన్; మహీ దేవకులావతంస! రవితేజ! వివాహము నీకు నాకు మున్ భావజశక్తి నైనయది; పన్నుగ నన్ను పరిగ్రహింపు సం జీవిని తోడ శుక్రు దయ; చేయుము…

    వాడి మయూఖముల్ గలుగువా డపరాంబుధి గ్రుంకె, ధేనువుల్ నేడిట వచ్చె నేకతమ, నిష్ఠమెయిన్ భవ దగ్నిహోత్రముల్ పోడిగ వేల్వగాబడియె, బ్రొద్దును పోయె, గచుండు నేనియున్ రాడు, వనంబులోన మృగ రాక్షస…

  కృష్ణుడు: (అభిమన్యుని మరణానికి శోకిస్తున్న అర్జునునితో)  నీకిది తగునా? శూరులంతా పోయేది ఇలాగే కదా? ఎందుకు దుఃఖిస్తున్నావు? సేనలను సమీకరించుకుని ఆయుధమే జీవనంగా చేసుకోవడం వీరధర్మమని నీకు తెలియదా? శత్రువులను చంపి,…

భీష్ముడు:  ధర్మరాజా, విను. ఒకే ఇంటికి చెందిన జనాలు ఉన్నారు. వాళ్ళలో ధనార్జన చేసేవారు, కార్యనిపుణులు, ఆయుధోపజీవులు, ఇంకా రకరకాల పనులు చేసేవారూ ఉన్నారు. వారే గణాలు. రాజు వాళ్ళతో కలసిమెలసి ఉంటూ…

నేను కేవలం మహాభారతం గురించి మాత్రమే రాస్తున్నానని పాఠకులు ఈపాటికి ఒక అభిప్రాయానికి వచ్చి ఉంటారు. నిజానికి మహాభారతం గురించి మాత్రమే రాయడానికి ఈ వ్యాసపరంపర ప్రారంభించలేదు. గొలుసుకట్టుగా ఒక విషయంలోంచి ఒక…

అంగములలోన మే లుత్తమాంగ మందు నుత్తమంబులు గన్నుల యుర్విజనుల కట్టి కన్నులు లేవను టంతె కాక యుత్తముడు గాడె సద్గుణయుక్తి నతడు                                   -నన్నయ (శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతం, ఆదిపర్వం, పంచమాశ్వాసం) అవయవాలు అన్నింటిలోనూ…

  ఆ దుష్యంతు డనంతసత్త్వుడు సమస్తాశాంతమాతంగమ ర్యాదాలంకృతమైన భూవలయ మాత్మాయత్తమై యుండగా నాదిత్యాంశు సమీర దుర్గమ మహోగ్రారణ్య దేశాళితో నాదిక్షత్రచరిత్ర నేలె నజితుండై బాహువీర్యంబునన్ -నన్నయ (శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతం, ఆదిపర్వం, చతుర్థాశ్వాసం) దుష్యంతుడు…

 హిమకరు దొట్టి పూరు భరతేశు కురుప్రభు పాండుభూపతుల్ క్రమమున వంశకర్తలనగా మహి నొప్పిన యస్మదీయ వం శమున బ్రసిద్ధులై విమల సద్గుణశోభితులైన పాండవో త్తముల చరిత్ర నాకు సతతంబు వినంగ నభీష్ట మెంతయున్…

వైశంపాయనుడు జనమేజయునితో ఇలా అన్నాడు: బంధుమిత్ర జనాలు అందరికీ పాండవులు ఉదకకర్మ నిర్వర్తించాక మైలదినాలను గంగాతీరంలో గడపడానికి, అక్కడ ఎత్తుపల్లాలు లేని చోట కుటీరాలు నిర్మింపజేశారు. ధృతరాష్ట్రుడు, విదురుడు మొదలైన పెద్దలతో; యుద్ధంలో…

మరునాడు పొద్దుటే ఆ వీరజనులు తమ తమ లోకాలకు వెళ్లడానికి గంగానదిలోకి ప్రవేశించారు. అప్పుడు వ్యాసుడు తను కూడా గంగలో మునిగి, తమ భర్తను అనుసరించి వెళ్లదలచుకున్నవారు గంగలోకి దిగండని వీరుల భార్యలతో…

వర్షరుతువులో ప్రయాణాలను, యుద్ధాలను నిషేధించే మతవిశ్వాసమే పురురాజు ఓటమికి ఒక కారణం కావచ్చుననుకున్నాం. ఒకవేళ పురురాజే ఆ యుద్ధంలో గెలిచి ఉంటే భారతదేశచరిత్ర ఏ మలుపు తిరిగేదో!? అదలా ఉంచి, మతవిశ్వాసం లేదా…

 మహాభారతంలో అశ్వత్థామ చాలా విలక్షణ పాత్ర.  ద్రోణ, శల్య, సౌప్తికపర్వాలలో తిక్కన ఆ పాత్రను అత్యద్భుతంగా పండిస్తాడు. నిజానికి శల్య, సౌప్తికపర్వాలు రెండింటిలో కథానాయకుడు(లేదా ప్రతినాయకుడు) అశ్వత్థామే. యుద్ధమనే ఒక మహోద్రిక్తఘట్టంలో, అందులోనూ…

‘శిశువు చిత్రనిద్రలో ప్రాచీనస్మృతులూచే చప్పుడు’ అన్న శ్రీశ్రీ కవితా వాక్యం నాకు ఎప్పుడూ గుర్తొస్తూ ఉంటుంది.  పురాచరిత్రలో, పురావస్తువులలో ‘ప్రాచీనస్మృతులూచే చప్పుడు’ వినగలిగే చెవి ఉన్నవారందరికీ ఎలెక్స్ హేలీతో చుట్టరికం కలుస్తుంది.  అతని…

“నాకు కథ అంటే చాలా ఇష్ట”మని అన్నాననుకోండి, “కథ అంటే ఎవరికి ఇష్టం కా”దని మీరు వెంటనే అనచ్చు. నిజమే, కథ అంటే ఇష్టపడని వారు ఉండరు. కనుక, చిన్నపాటి ఆత్మకథకు ఉపక్రమణికగానే…

మహాభారతం గురించి కొంచెమైనా చెప్పుకోకుండా మహాభారత కథాంశంతో రచించిన ఏ రచన గురించీ చెప్పుకోవడం కుదరదు. ప్రసిద్ధ ఒడియా రచయిత్రి ప్రతిభా రాయ్ రచించిన ‘యాజ్ఞసేని’కి కూడా ఇదే వర్తిస్తుంది. మహాభారతం భారతదేశమంత…